Ruch Angkatan Belia Islam Malaysia (Malezyjski Ruch Młodzieży Muzułmańskiej), znany bardziej pod malajskim skrótem ABIM, został utworzony w 1971 r. przez członków Persatuan Kebangsaan Pelajar Islam Malaysia (Narodowego Związku Malezyjskich Studentów Muzułmańskich) i rozwijał się głównie w środowiskach młodzieży szkół wyższych[1]. W latach 1974–1982 organizacji przewodniczył charyzmatyczny przywódca Anwar Ibrahim, który nawiązał kontakty z Parti Islam SeMalaysia – PAS (Panmalajską Partią Muzułmańską)[2], zostając później jej znanym działaczem. Ruch wykazywał silne związki ideologiczne z radykalnymi organizacjami muzułmańskimi za granicą, szczególnie z Dżama’at-e Islami Pakistan (Pakistańskim Stowarzyszeniem Muzułmańskim) i z Al-Ichwan al-Muslimin (Braćmi Muzułmanami), programowo opowiadającymi się za stworzeniem państw muzułmańskich i ostro występujących przeciw sekularyzmowi i wąsko rozumianemu nacjonalizmowi. Od chwili swojego powstania ABIM zdecydowanie krytykował rządzącą koalicję Barisan Nasional Pembebasan Patani – BNPP (Narodowy Front Wyzwolenia Pattani), skupiającą byłych działaczy młodzieżówek muzułmańskich pod przywództwem United Malays National Organization – UMNO (Malajskiej Zjednoczonej Organizacji Narodowej), uznając, że jej dotychczasowa polityka służy utrzymaniu kolonialnych, a zatem niemuzułmańskich, świeckich tradycji. Przywódcy ABIM uważali, że status islamu jako religii narodowej jest niewystarczający. Ich zdaniem konstytucja powinna jasno deklarować, że Malezja jest państwem muzułmańskim, którego prawa są oparte na szariacie. W programie ABIM odnośnie do sfery gospodarczej wpisano zniesienie sprzecznego z muzułmańską tradycją bankowego oprocentowania, traktowanego jako lichwa (riba), a muzułmański podatek zakat miał zastąpić dotychczasowy system podatkowy. Organizacja postulowała też założenie muzułmańskiego banku i otworzenie muzułmańskiego uniwersytetu jako alternatyw dla istniejącego systemu bankowego i świeckiego szkolnictwa wyższego w Malezji. Krytykowała również United Malays National Organization, największą partię malajską, za to, że przyjęła zasady obrony interesów społeczności malajskiej, a nie muzułmańskiej religii. Żądania ugrupowania wydawały się o wiele bardziej radykalne i precyzyjne w porównaniu z niejasnym programem państwa muzułmańskiego połączonym z malajskim nacjonalizmem prezentowanym przez Parti Islam SeMalaysia.

W swych działaniach ABIM kładł nacisk na szerzenie oświaty muzułmańskiej, a także usiłował podnieść poziom wiedzy religijnej wśród swoich członków. Aktywiści otwierali liczne prywatne szkoły o muzułmańskim charakterze. Były one również miejscem rekrutacji nowych członków ugrupowania. Wielu absolwentów prywatnych szkół należących do organizacji stało się wyjątkowo oddanymi działaczami ABIM. Ugrupowanie organizowało seminaria, konferencje i spotkania, a także publikowało tysiące książek, periodyków i ulotek, w których wyjaśniało cele swego działania. Inną formą aktywności ABIM było stworzenie programu systematycznego dokształcania ideologicznego. Spotkania, zaczynające się zawsze od recytacji wersetów Koranu, koncentrowały się na dyskusji i komentowaniu odczytanych fragmentów, ukazując zarówno ich klasyczną, jak i współczesną interpretację – tę ostatnią głównie na podstawie prac Sajjida Kutba, ideologa Braci Muzułmanów, i Abu al-Ala al-Maududiego, założyciela Dżama’at-e Islami Pakistan. Program spotkań zwykle kończył się dyskusją na temat bieżących problemów państwowych lub lokalnych i raportami z działalności ABIM na różnych szczeblach. Te grupy studyjne (usra) były podstawą działalności ruchu, zapewniając ustawiczny kontakt pomiędzy przywódcami i szeregowymi członkami ugrupowania, tak jak to się odbywało w środowisku Braci Muzułmanów.

Podczas wyborów w 1977 r. Parti Islam SeMalaysia po raz pierwszy uzyskała poparcie ze strony ABIM, który choć nie wycofał się ze swej krytycznej postawy wobec tej partii, to jednak w oficjalnych stwierdzeniach podkreślał, że jest ona bardziej muzułmańska niż rządząca United Malays National Organization. Ruch zmobilizował niemal całe swoje przywództwo i rzesze członkowskie dla organizowania kampanii poparcia na rzecz Parti Islam SeMalaysia w prowincji Kelantan. Mimo przegranej ugrupowań islamskich, wybory stanowiły ważny punkt zwrotny w historii ABIM. Wraz z nowo pozyskanym sojusznikiem, jakim się stała Parti Islam SeMalaysia, ruch zaczął rozszerzać swoje wpływy na tereny wiejskie. Jednocześnie stale umacniała się pozycja działaczy ABIM w szeregach tej partii, a część aktywistów ruchu młodzieżowego zajęła prominentne miejsca w jej strukturach. Na przykład Datuk Nakhaie Ahmed został sekretarzem generalnym Parti Islam SeMalaysia, Fadhil Nur jej wiceprzewodniczącym, a Said Ibrahim skarbnikiem. Programy obydwu ugrupowań również stawały się coraz bardziej zbieżne. Według przywódców ruchu jedynym korzystnym dla wszystkich mieszkańców Malezji rozwiązaniem miało być zbudowanie państwa muzułmańskiego, w którym korzyści nie byłyby w żadnej mierze uzależnione od przynależności etnicznej czy rasowej.

W ramach kampanii prowadzonej pod hasłem: Islam jest panaceum na wszystkie problemy wieloetnicznego społeczeństwa ABIM krytykował władze za wąsko pojmowany nacjonalizm i sprzeczny z zasadami islamu etniczny szowinizm. W kontrolowanych przez siebie ruchach studenckich ugrupowaniu udało się ograniczyć wpływy organizacji rządowych. Władze rozpoczęły więc kontrofensywę, usuwając islamskich działaczy młodzieżowych z urzędów i zawieszając programy spotkań na uczelniach. Aktywiści nie uzyskiwali pozwoleń na publiczne wystąpienia w wioskach. W niektórych prowincjach władze powołały fundacje, które miały stanowić alternatywę dla edukacyjnych programów ABIM. Wprowadzona w 1981 r. poprawka do ustawy o stowarzyszeniach zakazywała finansowania organizacji społecznych i politycznych ze źródeł zagranicznych. Był to poważny cios dla możliwości działania ruchu, który otrzymywał znaczne wsparcie z Arabii Saudyjskiej i Kuwejtu za pośrednictwem takich organizacji jak World Assembly of Muslim Youth – WAMY (Światowe Stowarzyszenie Młodzieży Muzułmańskiej) i International Islamic Federation of Student Organizations – IIFSO (Międzynarodowa Federacja Islamska Organizacji Studenckich)[3].

W latach 80. XX w. w Malezji zaczęto ograniczać wpływy kulturowe Zachodu oraz wprowadzać stopniową islamizację kraju. Ogłoszono plany utworzenia Międzynarodowego Uniwersytetu Muzułmańskiego[4] oraz Banku Islamskiego i nowego systemu ubezpieczeń społecznych. Wydano również surowe zakazy uczestniczenia muzułmanów w grach hazardowych i spożywania przez nich alkoholu na przyjęciach publicznych. Kroki podjęte przez nowe władze spotkały się z aprobatą ABIM, który – identyfikując się z hasłami rewolucji islamskiej w Iranie – coraz częściej określał się jako ugrupowanie reprezentujące przede wszystkim ubogą młodzież i walczące o sprawiedliwość społeczną inspirowaną moralnymi normami islamu. Angkatan Belia Islam Malaysia jako gorący zwolennik muzułmańskich tendencji modernistycznych, zbliżonych do ideologii Braci Muzułmanów w świecie arabskim czy Dżama’at-e Islami Pakistan, jednocześnie entuzjastycznie przyjmował dokonania rewolucji islamskiej w Iranie, przedstawiając islam jako alternatywę wobec kapitalizmu i socjalizmu. W tym samym czasie w Parti Islam SeMalaysia dokonywała się powoli zmiana pokoleniowa. Część kluczowych stanowisk partyjnych obsadzili działacze ABIM, natomiast grupa starszych aktywistów wystąpiła z partii, tworząc ugrupowanie o nazwie Hizb al-Muslimin (Partia Muzułmanów), w pełni popierające umiarkowany program islamizacji i odrzucające koncepcje społeczno-polityczne młodych radykałów, zdobywających coraz większe poparcie.

Umacnianiu się islamu w Malezji sprzyjał premier Mohammad Mahathir (odszedł ze stanowiska w październiku 2003 r. W 2018 r. ponownie objął urząd premiera). Uroczyście otwierał islamskie szkoły i banki, dawał schronienie muzułmańskim uchodźcom, których nie chciały przyjąć inne kraje. Władze Malezji przedstawiały swój kraj jako owoc udanego mariażu rygorystycznego islamu z nowoczesnym kapitalizmem[5]. W ciągu kilku lat islamskie partie potroiły liczbę swoich deputowanych. Równocześnie Mahathir zachęcał zagranicznych inwestorów do lokowania pieniędzy w Malezji i przekonywał Malajów, aby się bogacili. Ściągnęło to na niego gniew islamskich radykałów. Premiera oskarżono o korupcję i porzucenie islamskich wartości. Wicedyrektor Malezyjskiego Centrum Studiów Strategicznych Abdul Razak Baginda potępił fundamentalistów. Mahathir postanowił wykorzystać międzynarodową wojnę z terroryzmem i uznał liderów muzułmańskich organizacji za niebezpiecznych ekstremistów. Część z nich na krótki czas trafiła do więzień.

Wpływy radykalnego islamu umacniają się w Malezji, znajdując poparcie wielu przedstawicieli władz i parlamentu, dawnych aktywistów ABIM i rządzącej Parti Islam SeMalaysia. Starają się oni ingerować w życie niemuzułmańskiej części społeczeństwa. W drugiej połowie lat 90. XX w. większość prowincji malezyjskich przyjęła szariat, który sprzeciw wobec każdej decyzji uczonych islamskich traktuje jak przestępstwo. Prawo koraniczne obejmuje, jak do tej pory, tylko wyznawców islamu. Jednak radykałowie dążą do zaostrzenia szariatu. Kogo nie uda się osadzić w więzieniu za niemoralne zachowanie, zuchwałość lub złamanie islamskich norm społecznych, tego się zastrasza. W lutym 2010 r. świat obiegła informacja o wykonaniu kary chłosty na trzech Malezyjkach skazanych na mocy prawa religijnego za pozamałżeński seks (w wielu muzułmańskich krajach zdrada małżeńska jest karana śmiercią). Był to pierwszy przypadek wychłostania kobiet w tym kraju. Chłosta odbyła się w więzieniu koło Kuala Lumpur. Na chłostę oczekiwała czwarta kobieta, matka dwojga dzieci, skazana jeszcze w 2009 r. za spożycie piwa.

Jedynie nieliczni muzułmanie mają odwagę kwestionować radykalny nurt swojej religii, sprzeciwiać się jego zasadom, a nawet dyskutować o nim publicznie. Zdarzają się przypadki zmuszania niemuzułmanów do organizowania islamskiego pochówku. Pojawiają się informacje na temat dyskryminowania muzułmańskich kobiet, które w porównaniu do muzułmanek z innych krajów islamskich cieszyły się dotychczas największą swobodą. Coraz częściej przesyła się groźby chrześcijańskim politykom. Pod koniec grudnia 2009 r. Sąd Najwyższy w Kuala Lumpur pod presją radykalniej części rządu i społeczności islamskiej orzekł, że katolicki tygodnik „The Herald” nie może używać słowa „Allah” w odniesieniu do Boga. Termin ten jako jedyny w języku malajskim sensownie oddaje znaczenie określenia „Bóg”. Sędziowie zdecydowali, że może ono być używane wyłącznie przez muzułmanów. Ponieważ oficjalnie wszyscy Malajowie są muzułmanami, pokazowy zakaz nałożony na „The Herald” miał być odebrany jako próba chronienia przez rząd państwowej religii – islamu. Motywowano to tym, że publikacje chrześcijańskie zawierające słowo „Allah” mogłyby okazać się na tyle mylące dla muzułmanów, że doprowadziłyby do fali apostazji i nawróceń na chrześcijaństwo. Wyrok Sądu Najwyższego zmobilizował islamskich ekstremistów do działania. W styczniu 2010 r. doszło do podpalenia 10 chrześcijańskich kościołów[6]. W styczniu 2014 r. obrzucono koktajlami Mołotowa kościół w Penang, a na trzech innych świątyniach pojawiły się obrazoburcze napisy podważające boskość Chrystusa. Sprawcy tych incydentów pozostają z reguły nieznani. W październiku 2014 r. oficjalnie wprowadzono dla niemuzułmanów zakaz określania Boga słowem „Allah”. Sąd Apelacyjny uznał, że słowo „Allah” jest zarezerwowane wyłącznie dla muzułmanów, a chrześcijanie używając tego słowa mogą wprowadzać w błąd, że są wyznawcami islamu. Chrześcijanie odwołali się od tego wyroku i w 2015 r. sąd przyznał, że słowo „Bóg” może być stosowane w wewnętrznym użytku kościoła (np. podczas liturgii), ale nie mogą go już używać katolickie czasopisma. Zdecydowano też, że Biblia i chrześcijańskie teksty w lokalnym języku można sprowadzać tylko do dwóch stanów Malezji – tych położonych w północnej części Borneo, czyli Sarawaku i Sabahu (w odróżnieniu od Kalimantanu, części Borneo należącej do Indonezji). Na pozostałym obszarze Malezji, aby sprowadzić Pismo Święte, trzeba najpierw otrzymać pozwolenie od lokalnych władz.

Do Malezji sięgają również wpływy indonezyjskiej Dżimah Islamija (Wspólnoty Muzułmańskiej). Zgodnie z jej koncepcją Malezja ma się stać częścią kalifatu, który mógłby być utworzony w Azji Południowo-Wschodniej. W maju 2009 r. w Malezji zatrzymano członka tej organizacji, Masę Salamata Kastariego, który miał dowodzić siatką terrorystów w sąsiednim Singapurze. Był również uważany za głównego organizatora planowanego porwania w Dżakarcie rosyjskiego samolotu i rozbicia go na międzynarodowym lotnisku w Singapurze. Zamach miał się odbyć mniej więcej w tym samym czasie, co wrześniowe zamachy w USA, jednak do niego nie doszło. Terrorystę aresztowano w styczniu 2006 r. w Indonezji i przekazano władzom singapurskim. Kastariemu udało się zbiec z więzienia w Singapurze do Malezji, gdzie zaczął tworzyć nową siatkę terrorystyczną. W latach 2001-2009 aresztowano 240 obywateli Malezji powiązanych z Dżimah Islamija

W 2015 r. pojawiły się w Malezji nowe zagrożenia związane z aktywnością Państwa Islamskiego (Ad-Dawla al-Islamijja, Islamic State – IS). W Iraku i Syrii walczyło ponad 200 Malezyjczyków. Trudno powiedzie, ilu z nich było członkami lub sympatykami ABIM. Z pewnością nie były to pojedyncze przypadki. We wrześniu 2014 r. założyli oni w syryjskiej prowincji Hasaka organizację Katibah Nusantara (Batalion/Jednostka Archipelagu), zwany również Katibah Nusantara lid Dawlah Islamijjah (Batalion Archipelagu na rzecz Państwa Islamskiego). Na jego czele do 2016 r. stał Abu Ibrahim al-Indunisij. Członkami jednostki byli także ochotnicy z Indonezji (ponad 700), Filipin i Singapuru, wchodzący w skład ok. 30 mniejszych grup. Główna baza znajdowała się Asz-Szaddadi w prowincji Hasaka, natomiast jeden z obozów szkoleniowych położony był w okolicach miejscowości Poso na Sulawesi (Indonezja). W kwietniu 2015 r. jednostka zdobyła część terytoriów kurdyjskich w północnej Syrii. W Internecie zamieszczała materiały propagandowe w języku malajskim, których celem było dotarcie do wspólnot muzułmańskich mówiących po malajsku i przyciągnięcie na Bliski Wschód jeszcze większej liczby ochotników. Na stronach stworzonych przez dżihadystów wychwalane były czyny bojowników IS pochodzących z Malezji i Indonezji. W cyberprzestrzeni umieszczano również filmy z komentarzami po malajsku, przedstawiające egzekucje dokonywane na zagranicznych zakładnikach. W kwietniu 2015 r. aresztowano w Malezji 12 osób związanych z IS, które przygotowywały serię ataków terrorystycznych w Kuala Lumpur, na apel tej organizacji. Przejęto znaczną ilość materiałów wybuchowych. Od 2014 do kwietnia 2015 r. aresztowano w Malezji ponad 90 osób podejrzanych o powiązania z IS. W sierpniu tego samego roku malezyjska policja aresztowała 10 osób (Malezyjczyków, Indonezyjczyków i Syryjczyka) podejrzanych o planowanie zamachu oraz finansowe wsparcie działalności IS. Wśród zatrzymanych znajdował się m.in. pracownik międzynarodowego lotniska odpowiedzialny za kontrolę bezpieczeństwa bagażu. W połowie września aresztowano w Kuala Lumpur obywatela Kosowa, który przekazywał IS informacje o amerykańskich żołnierzach. Ekstremista noszący w sieci pseudonim Th3Dir3ctorY oskarżony został o włamanie do systemów amerykańskiej firmy i kradzież danych 1351 obywateli USA, pracujących dla armii i administracji rządowej. Zdobyte informacje udostępnił jednemu z członków IS, który za pośrednictwem Twittera ogłosił w sierpniu 2015 r., że „hakerska dywizja” IS zadała cios Amerykanom.  Pod koniec września znowu pojawiły się ostrzeżenia przed planowanymi przez terrorystów z IS atakami w stolicy Malezji. Wskazywano na duże prawdopodobieństwo dokonania zamachu w czasie świąt państwowych lub religijnych. Jako jeden z potencjalnych celów podawano okolice popularnej wśród turystów ulicy Alor oraz lotniska. W 2018 r. urząd premiera ponownie objął Mohammad Mahathir, który w latach 80. i 90. sprzyjał umacnianiu się islamu w Malezji. W lipcu 2018 r. odrzucił on żądanie Indii wydania radykalnego kaznodziei Zakira Naika oskarżanego o działalność ekstremistyczną i inspirowanie do zamachów terrorystycznych. Mahathir spotkał się ze ściganym ekstremistą, co wywołało międzynarodowy skandal. We wrześniu 2019 r. zatrzymano w Malezji 15 osób, w większości Indonezyjczyków, powiązanych z IS.

 

 

 

[1] Malajowie stanowią obecnie 52 proc. populacji Malezji, Chińczycy – około 35 proc., Hindusi – 10 proc., a ludność autochtoniczna wschodniej części kraju – około 3 proc. Mimo że Malezja, ze względu na swą różnorodność etniczną, nie jest również krajem jednorodnym religijnie, to islam zawsze odgrywał istotną rolę w jej życiu społecznym, gospodarczym i politycznym (według statystyk z 2003 r. przyjmuje się, że ok 60,4 proc. tego ponad 32-milionowego kraju stanowią muzułmanie, 19,2 proc. – buddyści, 9,1 proc. – chrześcijanie, a 6,3 proc. – hinduiści). O zwiększeniu politycznej aktywności ugrupowań religijnych można mówić od początku lat 70. XX w., które określa się jako czas tzw. islamskiego odrodzenia w Malezji. Okres ten charakteryzowała stopniowa konsolidacja ruchów muzułmańskich w Malezji, czego rezultatem było m.in. zawarcie nieoczekiwanego sojuszu między malajską partią opozycyjną PAS a ABIM. Na konsolidację ruchów muzułmańskich niewątpliwy wpływ wywarła fascynacja dokonaniami rewolucji islamskiej w Iranie, kreśląca coraz bardziej realną perspektywę urzeczywistnienia państwa muzułmańskiego.

[2] Parti Islam SeMalaysia została założona w 1951 r. Jej początek wiązał się z działalnością dysydentów z biura ds. wyznań rządzącej partii UMNO. Od początku swojego istnienia partia głosiła program uczynienia z Malezji państwa muzułmańskiego w opozycji do świeckiej wizji UMNO. Przewodniczącym PAS jest Datuk Seri Abdul Hadi Awang.

[3] Organizacja została założona w 1970 r. w Kuwejcie, gdzie znajduje się jej główna siedziba. Oprócz finansowania islamskich organizacji studenckich na świecie wydaje i kolportuje pisma głównych ideologów radykalnego islamu, przede wszystkim Abu al-Ali al-Maududiego, Sajjida Kutba i jego brata Muhammada.

[4] Międzynarodowy Uniwersytet Muzułmański w Kuala Lumpur rozpoczął działalność w 1983 r. Przedsięwzięciu patronował ówczesny premier i były przewodniczący ABIM – Anwar Ibrahim. W 1988 r. na czele uniwersytetu stanął dr Abdul Hamid Abu Sulejman, saudyjski nauczyciel akademicki pochodzenia egipskiego. W latach 1973–1979 był sekretarzem generalnym WAMY. Należał do międzynarodowej elity fundamentalistów. Na uniwersytecie nauczano w duchu purytańskiego, wahhabickiego islamu. Wykłady prowadzono w języku angielskim i arabskim. Uniwersytet miał kształcić kadry zgodnie z zasadą islamizacji wiedzy. Według tej koncepcji celem każdej dziedziny nauki, ścisłej i humanistycznej, jest wychwalanie Bożego objawienia, którego najwspanialszą formę stanowi islam. Absolwenci uniwersytetu, wspomagani stypendiami z państw znad Zatoki Perskiej, mieli tworzyć elitę międzynarodowego fundamentalizmu. Uważano, że znajdą zatrudnienie w muzułmańskim systemie bankowym i agendach Munazzamat al-Mutamar al-Islami (Organizacji Konferencji Islamskiej). W XXI wieku Anwar Ibrahim stanął na czele koalicji trzech partii opozycyjnych o nazwie Pakatan Rakjat (Sojusz Ludowy), która w wyborach 2013 r. uzyskała najlepszy wynik zanotowany przez opozycję od odzyskania przez Malezję niepodległości. Charyzmatyczny lider Sojuszu Ludowego cieszył się poparciem młodych i dobrze wykształconych obywateli Malezji. Stanowił jednak konkurencję dla premiera Nadżiba Tun Razaka i jego koalicyjnego rządu. Zgłoszono więc ponownie zarzut sodomii postawiony Ibrahimowi w 2012 r. Wówczas został on uniewinniony, ale dwa lata później Sąd Apelacyjny uchylił wyrok i w 2015 r. lider opozycji trafił do więzienia na pięć lat. Według osadzonego i wielu Malezyjczyków wyrok pozbawiony był wszelkich podstaw i miał na celu wyeliminowanie Anwara Ibrahima z życia politycznego.

[5] Symbolem tego połączenia miały być dwie bliźniacze wieże – Petronas Twin Towers – zaprojektowane w formie minaretów, otwarte w Kuala Lumpur w 1997 r., należące do państwowej kompanii naftowej. Do niedawna najwyższy budynek na świecie.

[6] W dniach od 8 do 15 stycznia 2010 r. zaatakowano 10 kościołów katolickich i protestanckich. Osiem z nich podpalono, a dwa oblano farbą. Rząd i wielu przedstawicieli muzułmańskiej większości potępili ataki. Premier Nadżib Tun Abdul Razak zadeklarował około 150 tys. dolarów na odbudowę szczególnie zniszczonego kościoła w innym miejscu. Gest ten ma tym większe znaczenie, że w Malezji rzadko udziela się zezwoleń na budowę nowych, niemuzułmańskich świątyń. Jednocześnie po ogłoszeniu przez inspektora generalnego policji informacji o braku ludzi do monitorowania wszystkich miejsc kultu, członkowie ponad 100 muzułmańskich organizacji pozarządowych zgłosili się podobno do ochotniczej ochrony kościołów.